Dünya üzerinde insanlar hüküm sürmeye başladığından beri dünyanın bir günü diğerine eşit olmadı. İnsanlık tarihi sürekli olarak değişen güç dengelerinden ibaret. Aynı nehirde iki kere yıkanılmaz; değişimi yakalayabilenler değişen zaman içerisinde yerini alarak rakiplerine karşı tarihteki yerlerini sağlamlaştırma fırsatını yakalamış oluyor. Peki güç bugüne kadar nasıl değişti ? Bu değişimler insanlığı nasıl etkiledi ? Bunlarla ayrıntılı açılama yapacak bilgiye sahip değilim ancak Jared Diamond’ın Tüfek, Mikrop ve Çelik kitabı bu konulara merak duyanlar için temelden bir başlangıç olabilir, tavsiye ederim.
Güç her çağda farklı algılanan bir olgu. Orta çağda yüksek kaleler, aydınlanma çağında güçlü toplar ve asker çokluğu, endüstri çağında teknik bilgi, günümüzde yani bilgi çağında ise güç direk her konudaki bilgiye endeksleniyor.
Küresel Sermaye’de değişen zamanlara ayak uydurarak kendisini sürekli yeniden konumlandırmasını bilmiştir. Dünya’nın finans merkezi bir zamanlar İstanbul Karaköy’deydi, ardından sırayla Frankfurt, Londra ve son olarak günümüzde New York dünyanın finans merkezi sayılmakta. 1900’lerde dünyada yeni güç kaymaları yaşandı ve Amerika küreselleşen dünyaya 1950’lilerde büyük bir damga vurdu. (Yıllar içinde GDP endeksiyle ülkelerin gelişmelerinin karşılaştırmasına buradan ulaşabilirsiniz.)
Dünya’nın GDP paylaşımı (yüzde olarak)
Dile kolay yaklaşık 300 yıllık bir zaman diliminden bahsediyoruz. Geçmişte küresel sermaye kendi imkanlarıyla gizlilik içerisinde araştırma ve analizlerini yönetiyordu. Ama artık devir değişti. Anlı şanlı bilgi çağında yaşıyor olmanın getirdiği bazı avantajlar var. Mesela şu anda gözünü, yükselişini engelleyemediği Avrasya bölgesine dikmiş olan Amerika’nın açık istihbarat çalışması yapan think-tank kuruluşlarından CSIS’in hazırladığı ReconnectingAsia isimli bir çalışması var. Geçmişte yapılmış, yapılmakta olan ve yapılması planlanan altyapı çalışmalarının tamamına sitedeki veri tabanından ulaşabilirsiniz. Ülkelerin altyapı çalışmalarının anahtar kişileri, anahtar projeler ve hedefler dahi tek tek kayıt altına alınmış. Harita kısmından projeleri harita üzerinde görebiliyoruz. Avrasya’nın geleceğinde önemli rol oynayabilecek ülkelerle ilgili hazırlanan kısa videolar da özet halinde bilgiler vererek siteyi takip eden kişilerin bilgilerini güncel tutmasına yarıyor.
Türkiye Hakkında özet bilgi ; Tarihsel olarak , Türkiye Rusyayı devre dışı bırakarak Asya ve Avrupayı birleştiren stratejik bir kara köprüsü olmuştur.Bugün Türkiye bu durumunu, ülke ölçeğinde, bölgesel ve transit altyapı projeleriyle (Baku-Tiflis-Kars tren yolu gibi) daha sağlamlaştırıyor. Türkiye aynı zamanda 2023 vizyonu kapsamında binlerce kilometre kara ve tren yolu yapımını planlamakta. Genel anlamda bu uğraşlar Türkiye’nin Avrupa ve Asya ile bağlarının sağlamlaştırılmasını sağlayabilir.
Daha önceden de Amerikalı bir çok Türkiye analisti yükselmekteki Avrasya trendinin Amerika’nın eskiden müttefiği olan bir çok ülkenin artık Amerika ile ortak hareket etmemek istemesine yol açabileceğini belirtmişti.
Gelecek ne gösterir bilinmez ama bu büyük değişimlerden etkilenmemek imkansız görünüyor. Bu sebeple değişimin neler getirebileceğini analiz edip doğru kararlar almamız gerekiyor.
Hüseyin Çapan Blog 